Mes 33 ans

Bộ tiền escudo cuối cùng của Bồ-đào-nha

Trước khi đồng euro được đưa vào lưu thông, nước Cộng hoà Bồ-đào-nha có một bộ tiền gồm năm loại mệnh giá 500 escudos, 1000 escudos, 2000 escudos, 5000 escudos và 10000 escudos với đề tài Những cuộc khám phá của người Bồ-đào-nha. Dưới đây là phần giới thiệu tóm tắt tiểu sử của các nhân vật lịch sử được in trên các tờ bạc này.
500 escudos
João de Barros (1496?-1570)

João de Barros sinh năm 1496, ông là sử gia chuyên nghiên cứu về các cuộc khám phá và những thành công của Bồ-đào-nha trên biển. Đồng thời, ông cũng là tác giả của nhiều tác phẩm bàn về giáo dục và tư tưởng. Xuất thân từ dòng họ quí tộc, cho nên ông đã tham gia công việc triều chính từ khi còn rất trẻ. De Barros được ăn học trong triều đình và thành người chăm lo chuyện trang phục cho hoàng tử João, người về sau trở thành vua João đệ tam. Vào năm 1525, khi João đệ tam lên ngôi, ông được cử làm người quản lí ngân quĩ của Nhà Ấn-độ, Mina và Ceuta, về sau ông nắm chức vụ người đứng đầu Nhà Ấn-độ. Những trọng trách này đã tạo điều kiện cho ông được tiếp cận với các tài liệu chính thức và có tiếp xúc trực tiếp với các vấn đề liên quan nhiều cơ sở của người Bồ-đào-nha ở những vùng đất đó. Điều này, cùng với nền giáo dục nhân văn mà João được thụ hưởng, đã có ảnh hưởng đến hoạt động của ông trên cương vị của một sử gia. Cũng giống như Tito Lívio, João de Barros có một quan điểm rộng, khác người và đầy tính mô phạm về lịch sử, và hẳn có lẽ người ta xếp ông vào hàng ngũ những nhà sử học vĩ đại nhất của Âu châu thời kì Phục-hưng. Các tác phẩm của ông giàu chất học thuật chứ không mang tính chất phổ biến kiến thức. Với những sáng tác văn chương phong phú của mình, bắt đầu bằng tác phẩm Crónica do Imperador Clarinmundo (Biên niên sử về Hoàng đế Clarinmundo), đặc biệt cần chú trọng đến tác phẩm Décadas (Những thập niên), trong đó João de Barros miêu tả sự hiện diện và hoạt động của người Bồ-đào-nha ở nhiều lục địa. Cũng ở sáng tác này, về sau được Diogo de Couto viết tiếp, mối liên kết giữa hai bộ môn Lịch sử và Địa lí (đặc biệt là địa kinh tế) được thiết lập. Ở tác phẩm A Gramática da Língua Portuguesa (Ngữ pháp tiếng Bồ-đào-nha), sau đó là cuốn Diálogo em Louvor da Nossa Linguagem (Cuộc đối thoại ngợi ca ngôn ngữ của chúng ta), João de Barros xuất hiện như một chuyên gia ngữ pháp và nhà sư phạm xuất sắc trên phương diện bảo vệ tiếng Bồ-đào-nha, một khuynh hướng đại diện cho tinh thần của thời kì Phục-hưng. João de Barros qua đời ở một địa điểm gần Pompal vào khoảng năm 1570.

1000 escudos
Pedro Álvares Cabral (1467?-1520?)

Với công lao khám phá ra vùng đất Brasil, Pedro Álvares Cabral mãi mãi để tên tuổi của mình gắn với Lịch sử những khám phá đường biển của Bồ-đào-nha. Ngày 9 tháng ba năm 1500, ông ra khơi từ Lisbonne, dẫn đầu hạm đội thứ hai do vua Manuel đệ nhất phái sang Ấn-độ. Sau khi tới vùng lãnh hải Cape Verde, hạm đội này đã đi chệch hướng xuống phía tây-nam, song sự kiện lạc đường này lại trở thành vĩ đại hơn mức cần thiết, một việc dường như đã được tiền định. Ngày 22 tháng tư năm 1500, Pedro Álvares Cabral đặt chân lên bờ biển Brasil và ông có những tiếp xúc đầu tiên với người bản địa vào ngày hôm sau. Ông mất vào khoảng năm 1518-1520 và được an táng tại nhà thờ Graça, Santarém.

2000 escudos
Bartolomeu Dias (?-1500?)

Bartolomeu Dias trở thành một trong số những tên tuổi nổi tiếng của Lịch sử những cuộc khám phá đường biển bởi lẽ ông là nhà hàng hải đầu tiên đi vòng quanh Mũi đất Giông tố, miền đất này được ông đặt lại tên thành Mũi Hảo Vọng. Việc khám phá ra con đường này, nối Đại-tây-dương với Ấn-độ-dương vào năm 1488, có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với công cuộc chinh phục bằng đường biển của người Bồ-đào-nha về sau, nó cũng mở đường cho chuyến viễn du của Vasco da Gama tới Ấn-độ. Bartolomeu Dias đã tham gia vào cuộc thám hiểm vùng đất Brasil năm 1500. Ông qua đời cùng năm khi một cơn bão mạnh nhấn chìm con tàu của ông xuống vùng biển gần Mũi Hảo Vọng, một nơi ông đã từng qua lại mấy năm trước đó.

5000 escudos
Vasco da Gama (1469-1524)

Tên tuổi Vasco da Gama mãi mãi được tạc vào lịch sử nhân loại khi ông, theo lệnh vua Manuel đệ nhất, tìm ra tuyến đường biển dẫn tới Ấn-độ vào năm 1498. Là nhà hàng hải Phương Tây đầu tiên đến được đó, Vasco da Gama đã trình lá thư của nhà vua Bồ-đào-nha lên Zamorin, người cai trị xứ Calicut, ông tìm kiếm mối liên minh với vị chúa bản địa và đề xuất việc thiết lập quan hệ buôn bán. Từ đó trở đi, người Bồ-đào-nha giữ vai trò độc quyền của người Âu trong trao đổi thương mại với Ấn-độ. Trở về Bồ-đào-nha, Gama được nhà vua và dân chúng trào đón như một vị anh hùng, và ông được phong chức “Đô đốc chỉ huy biển Ấn-độ”. Vasco da Gama qua đời trong chuyến viễn du cuối cùng tới Phương Đông, lúc bấy giờ ông đang ở Cochin. Mộ phần của ông hiện nằm tại tu viện Jerónimos.

10000 escudos
Infante D. Henrique (1394-1460)

Sinh tại Porto và là con trai thứ năm* của vua João đệ nhất và Philippa xứ Lencastre, Henrique nằm trong số những tên tuổi xuất sắc nhất của Lịch sử Bồ-đào-nha. Là một người hành động và rất quyết đoán, ông đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc tấn công thành công vào vùng đất Ceuta năm 1415. Suốt đời mình, ông tập trung quan tâm vào việc khai phá Bắc Phi, tuy nhiên tên tuổi ông lại luôn gắn chặt với chương trình Những cuộc khám phá của người Bồ-đào-nha, một chương trình do ông đỡ đầu. Vào năm 1434, các hòn đảo trên Đại-tây-dương thuộc chủ quyền Bồ-đào-nha đã được khám phá và ổn định, mũi đất Bojador cũng được những nhà hàng hải của ông tiếp cận nhiều lần. Tới tận lúc bấy giờ, mũi đất này vẫn là mốc giới hạn của con đường biển phía tây, nhưng Henrique đã phái các nhà thám hiểm của ông sang bờ biển châu Phi vượt ra khỏi khuôn khổ phạm vi mũi Bojador. Đến năm 1460, khi ông mất, dải bờ biển châu Phi, xa đến tận nước Sierra Leone, đã bị người Bồ-đào-nha do thám. Henrique Người đi biển được an táng ở tu viện Batalha.

* wikipedia bản tiếng Anh, Pháp ghi là "thứ ba", trong khi bản tiếng Bồ-đào-nha và tư liệu của Ngân hàng Bồ-đào-nha đều viết là "con trai thứ năm" (quinto filho).

Nguồn: http://www.bportugal.pt/

*****************************************************

Đây là série giấy bạc escudo cuối cùng được lưu hành (đến ngày 28 tháng hai 2002). Mỗi tờ bạc mang chân dung một nhân vật lịch sử, những người có liên quan đến các cuộc thám hiểm nổi tiếng của nước Bồ-đào-nha.